<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/bdincaslan1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bahadırhan Dinçaslan</a> Yazar, Kongre Derneği Genel BaşkanıCumhuriyet kadroları, hele kurucu babalar, cumhuriyeti pekiştirmek ve benimsetmek için -hâliyle- epey propaganda yaptı. Cumhuriyetin bizim irsi yönelimlerimize epey uygun düştüğü, Türklerin bu yönetim şeklini hak ettiği gibi mesajlar durmadan tekrarlandı. Bu anlaşılabilir bir şey, zira bizler 100 yıl sonra cumhuriyeti normal kabul etsek de&nbsp;100 yıl önce hiç normal değildi. Cumhuriyeti kuran kadroların hepsi, mezuniyetlerinde padişah efendilerine yemin etmiş insanlardı. 600 yılı aşkın süredir Osmanoğlu soyundan biri devletin sahibiydi. Bu kadar köklü bir alışkanlık bir gecede ortadan kalkmaz. Ağırlık dengesi olsun diye yapılan propaganda da bu yüzden anlaşılabilirdir.Fakat kurucu babalar masum bir yalan söyledi. Cumhuriyet bizim genetiğimize pek uygun değildi, milletin talebi de değildi. Kültürlerin sınıflandırılmasında en çok kullanılan araçlardan biri olan Geert Hofstede sınıflandırmasına şöyle bir bakalım. Bireycilik, Güç Aralığı, Belirsizlikten Kaçınma, Uzun Vadelilik gibi farklı boyutlarda kültürleri sınıflandıran Hofstede’nin bu metodu, hemen her zaman isabetli bir şekilde bir toplumun yaşayışına ve dolayısıyla rejim tipine dair tespitler yapmamızı sağlar. Hofstede’nin ülkeler haritasını açtığınızda, Türkiye’nin İran, Irak, Suudi Arabistan, Mısır, Türkmenistan gibi bir ülke olmasını beklersiniz. Fakat Türkiye Hofstede değerlendirmesinde aşağı yukarı aynı puan alan ülkelerden ayrışır. Düzenli şekilde seçim yapar,&nbsp;-şu sıralar ortadan kalkmış olsa bile- güçler ayrılığı&nbsp;vardır, işleyen bir bürokrasisi vardır, yolsuzluk yaşansa bile bakanları, başbakanları yargıladığı ve ceza verdiği vakidir.&nbsp;Böyle bir manzarada söyleyebiliriz ki,&nbsp;cumhuriyet beklenmediktir. Tarihte çok az insan bireysel olarak tarihin akışına müdahale edebilmiş, onu değiştirebilmiştir. Bunların en büyüğü şüphesiz Atatürk:&nbsp;Yalnız bir bilimsel disiplinin yahut teknolojinin değil, bütün bir ülkenin akıbetini beklenmedik bir oluğa yöneltmeyi başarmış bir kişi.&nbsp;Tam olarak bu yüzden, Türkiye bölünmüş bir ülkedir; hatta diyebiliriz ki Türkiye’de&nbsp;iki çeşit Türk yaşar. Birinci çeşit, hiçbir rol modeli, tecrübesi, kültürel birikimi olmamasına rağmen cumhuriyeti (ve/yani laikliği, üniter devleti, vatandaş esaslı hukuku vb.) tesis eden&nbsp;Atatürk’ün yarattığı Türk’tür.&nbsp;Bu Türk için cumhuriyet ve onun kazanımları artık kültürel hâle gelmiştir, benimsenmiştir. Hatta, biraz ileri gitsek diyebiliriz ki Hofstede’nin&nbsp;(ve yüksek-düşük bağlamlı kültür kuramının mimarı Edward Hall’un)&nbsp;ölçümleri, Türkiye’de bu iki tip Türk’ü ayıracak şekilde yapılsa, bu birinci grup Orta Avrupa’nın skorlarıyla aşağı yukarı aynı sonuçlar verecektir. İkinci grupsa geleneksel olarak bu beklenmedik atılıma direnen ve&nbsp;“Yeni Türk” olmayı reddeden grup. Bu grup 80 yıl boyunca direnen, isyan eden, merkezle arasına mesafe koyan bir grup özelliği arz etmişti, artık iktidarda ve hâlâ kültürel iktidar tesis edememiş olsa da, birinci tip Türklerin çoğalmasını imam-hatipler, yasaklanan medya içerikleri ve eğitim müfredatıyla engellemeye çalışıyor.Yanı başımızda yaşanan İsrail-Hamas çatışması, bu bakımdan düşündürücüdür. Hamas olur da kazanırsa, Filistin’i daha güzel bir yer yapacak mı? Bu soruya evet demek imkansız.&nbsp;Tam olarak bu yüzden durmaksızın kaybediyor, kendi insanlarını kurban ederek statükoyu bir süre daha uzatmaya çalışmak ve bir avuç savaş lordunu zengin etmek müstesna. Ulusal direniş hareketlerinde Atatürk’ünki gibi bir vizyon olmazsa, direniş radikalize oluyor ki bu genelde işgalcinin yahut zalimin arzu ettiği şeydir. Bir benzerini Çeçenistan’da gördük: Dudayev gibi vizyoner liderler ortadan kaldırıldıktan sonra gitgide radikal ve iyiye, güzele, doğruya dair hiçbir olumlu vaat vermeyen figürler Çeçen direnişinin liderliğini üstlendi. Sonuç malum: Menfur saldırılar ve bunu “haklı gerekçe” olarak takdim edip katliamlar yapan Rusya.Şu hâlde cumhuriyetçilerin kurucu babaların dilini terk edip gerçekçi ve rasyonel&nbsp;olması gerekiyor: Cumhuriyet hepimizin değil. Zira cumhuriyet her şeyden evvel “mülk”ün milletin manevi şahsına teslim edilmesidir.&nbsp;Bu makamları geçici ve arızi yapar: Makam milletindir,&nbsp;milletin atadıkları geçici sürelerde vekalet ederler. Fakat bu manzara artık Türkiye için geçerli değil, yetkiyle gelen sorumluluğu üstlenip hata yaptığında istifa eden hemen hiçbir bürokrat, vekil yahut bakan olmaması bunun bir işaretidir.&nbsp;Cumhuriyet düşmanları uzun yıllar boyunca direnen ve reaksiyon veren kesim olduktan sonra iktidarı elde etti ve bir bir cumhuriyeti ayakta tutan sütunları dinamitliyor. Artık millî bayramlar dahi birleşme vesilesi değil, tartışma meselesi.&nbsp;Bunun sürdürülebilir olmayacağı aşikar – Türkiye Ortadoğu’nun en beklenmedik cumhuriyeti olmaya devam mı edecek, Hamas’ın yönettiği bir Filistin mi olacak, bunun kararını Renan’ın günlük plebisiti gibi her gün gündemi işgal eden her tartışmada oylamaya sunuyoruz. Çoğunlukla kaybediyoruz.&nbsp;“Cumhuriyet hepimizin değil” kabulünden sonra, cumhuriyeti sahiplenenlerin sayısını artırmak hedefi aşikardır.&nbsp;Bu hedef de, küçük dünyaların büyük insanı olmak gayesinden başka bir ülkü bilmeyen siyasilerle ulaşılabilecek bir yerde değil. Cumhuriyetçi muhalefetin bağrından yeni liderler yaratmadığı bir Türkiye’nin ufku çok karanlık.

Spektrum

Söyleyebiliriz ki, cumhuriyet beklenmediktir. Tarihte çok az insan bireysel olarak tarihin akışına müdahale edebilmiş, onu değiştirebilmiştir. Bunların en büyüğü şüphesiz Atatürk.

Beklenmedik Mucize: Cumhuriyet

<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmY2QzNzhkMDk1MmFiMDAwODU4ZmM0NCZ1c2VyPTVmY2QzMDQ5MDk1MmFiMDAwODU4ZjZlNiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZnZWVydGhvZnN0ZWRlLmNvbSUyNTJG"">Geert Hofstede</a>, eski bir IBM çalışanı ve sosyal psikolog, kültür kavramını şöyle açıklıyor: “Kültür, bir insan grubunun üyelerini diğerinden ayıran, insan zihninin kolektif programlamasıdır. Bu anlamda kültür, kolektif olarak sahip olunan değerler sistemidir”. Buradan hareketle işe alım kültürünü, işe alım yaparken organizasyonun ve çalışanlarının ortaya koyduğu değerler bütünü olarak özetleyebiliriz.

Geert Hofstede ile ilgili hikayeler